ĐỒNG HỒ GRAND FEU - PHỦ MEN KÍNH - NGHỆ THUẬT CHẾ TÁC THẤT TRUYỀN

1. Grand Feu là gì?

Grand Feu hay còn gọi là phủ men kính (enamel) - là một quá trình các nghệ nhân phủ một lớp kính trong suốt lên mặt số đồng hồ bằng cách nung nóng chảy hỗn hợp bột silic và một số oxit kim loại. Bằng cách sử dụng các oxit kim loại khác nhau, các nghệ nhân sẽ tạo ra các gam màu khác nhau. Thú vị hơn cả, sự cầu kỳ này tạo ra những đồng hồ sang trọng mà bền vững hàng thế kỷ thậm chí là vĩnh viễn.

Trong thời kỳ phục hưng, Grand Feu đã được các nghệ nhân đồng hồ tìm đến để tạo ra những kiệt tác vĩnh hằng cùng thời gian. Tuy nhiên, vì tính phức tạp và đòi hỏi quá khắt khe khiến cho enamel bị thất truyền. Mãi đến thế kỷ 18, 19 thì kỹ thuật này mới được các nghệ nhân đồng hồ Thụy Sỹ tái sinh. Sau đó, nó lại tiếp tục bị thất truyền. Tính ở thời điểm hiện tại, số nghệ nhân thuần thục enamel đếm trên đầu ngón tay trong số đó phải kể đến Speake-Marin.

2. Đồng hồ kính Grand Feu được tạo ra như thế nào?

Đầu tiên, mặt số bắt buộc phải là chất liệu bằng đồng. Lý do có lẽ chỉ có Speake-Marin mới có câu trả lời chính xác, chỉ biết rằng, mọi kim loại khác đều không phù hợp. Mặt số bằng đồng này sẽ được đánh bóng rồi đem nung để khử tạp chất. Khi đã loại bỏ được hết tạp chất, các nghệ nhân sẽ tiến hành phủ men kính bằng cách quét hỗn hợp silic và oxit lên mặt kính rồi đem nung chảy ở nhiệt độ 800-1200 độ C. Riêng khâu này, họ phải tiến hành quét (phủ) - nung ít nhất 5 lần và nhiều nhất 12 lần cho đến khi bề mặt đồng màu và có độ sâu như ý.

Trong quá trình nung, điều chỉnh nhiệt độ là chìa khóa quyết định đến sự thành công của Grand Feu và việc điều chỉnh nhiệt độ phụ thuộc vào sự tập trung, kinh nghiệm và cảm quan của các nghệ nhân. Chỉ có họ, bằng giác quan nghề nghiệp mới biết được mặt số đó cần nung trong nhiệt độ bao nhiêu và trong thời gian bao lâu.

Khi khâu nung kết thúc, mặt số sẽ tiếp tục phải trải qua một vòng kiểm tra với những tiêu chuẩn khắt khe, nếu vượt qua thì chúng mới được tiến hành in các chi tiết lên trên bề mặt.

Quá trình in các chi tiết trên mặt số rất kỳ công và phức tạp. Các ký tự được in bằng men màu, sau đó đem nung. Sở dĩ nói là kỳ công là bởi nhiệt độ nung của mỗi màu bắt buộc phải khách nhau để đảm bảo màu không bị nhòe hay bị lẫn vào nhau. Chỉ một sai sót hay mất tập trung trong điều chỉnh nhiệt sẽ khiến cho mọi công sức của nghệ nhân phải bỏ ra trở về con số 0.

Khi nung thành công, mặt số tiếp tục được phủ vài lớp men kính nữa và kết thúc ở khâu đánh bóng để có bề mặt thật hoàn hảo.

Bạn có biết rằng, xác suất hỏng khi áp dụng kỹ thuật enamel là rất cao. Theo Speake-Marin, cách đây 5 năm tỷ lệ bỏ một mặt số không đạt yêu cầu là 60% và hiện tại con số ấy là 80%, nghĩa là cứ làm 10 chiếc theo kỹ thuật enamel thì có đến 8 chiếc thất bại.

Với độ cầu kỳ, phức tạp như vậy liệu những thế hệ  nghệ nhân kế tiếp có đủ tài năng, nhiệt huyết để gìn giữ và phát triển nghệ thuật Grand Feu trong chế tác đồng hồ không hay một lần nữa lại khiến cho enamel bị thất truyền?